Anayasa Mahkemesi’nden İfade Özgürlüğü Vurgusu
Anayasa Mahkemesi (AYM), CHP'nin eski Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun dönemin Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu'na yönelik kullandığı "çapsız" ve "ileri derecede geri zekalı" ifadelerini, ifade özgürlüğü kapsamında değerlendirerek önemli bir karara imza attı. Mahkeme, siyasetçilerin eleştirilere daha fazla hoşgörü göstermesi gerektiğini belirterek, bu ifadelerin sert eleştiri niteliğinde olduğunu vurguladı. AYM ayrıca, sadece kabul gören ve zararsız görüşlerin değil, rahatsız edici, kırıcı ve şok edici fikirlerin de ifade özgürlüğü çerçevesinde korunması gerektiğini ifade etti.
Dava Süreci: Kılıçdaroğlu’ndan Sert Eleştiriler
Söz konusu ifadeler, Kılıçdaroğlu’nun 2012 yılında yaptığı bir grup toplantısı konuşmasında dile getirildi. Kılıçdaroğlu, Türkiye’nin dış politikasını eleştirirken Davutoğlu’nu hedef alarak, ülkenin dış politikadaki pozisyonunu “çapsız” bir Dışişleri Bakanı ile yola çıkmanın sonucu olarak değerlendirmiş ve bu duruma düşmenin "ileri derecede geri zekalı" olmayı gerektirdiğini söylemişti.
Bu sert ifadeler üzerine Ahmet Davutoğlu, kişilik haklarının ihlal edildiği gerekçesiyle Kılıçdaroğlu’na 50 bin TL manevi tazminat davası açtı. İlk derece mahkemesi, Kılıçdaroğlu’nun ifadelerinin hakaret içerdiğine hükmederek, 4 bin TL tazminat ödenmesine karar verdi. Ancak dosya, Yargıtay’a taşındı ve burada durum farklı değerlendirildi.
Yargıtay ve Yerel Mahkemeler Arasındaki Karar Çatışması
Yargıtay 4. Hukuk Dairesi, Kılıçdaroğlu’nun “çapsız” ifadesinin Davutoğlu’nun siyasi tutumunu eleştirmek amacıyla kullanıldığını, bu tür ifadelerin sert eleştiri olarak değerlendirilmesi gerektiğini belirtti. Ancak, “ileri derecede geri zekalı” ifadesinin aşağılayıcı nitelikte olduğuna ve kişilik haklarına saldırı teşkil ettiğine dikkat çekti. Yargıtay, bu nedenle "geri zekalı" ifadesinin ifade özgürlüğü kapsamında değerlendirilemeyeceğine karar verdi.
İlk derece mahkemesi ise Yargıtay’ın kararına karşı direnerek, Kılıçdaroğlu’nun sözlerinin kişilik haklarını ihlal ettiğinde ısrar etti. Mahkeme, “çapsız” ve “geri zekalı” ifadelerinin Türk Dil Kurumu anlamlarına göre hakaret içerikli olduğunu ve siyasetçiler arasında dahi bu tür ifadelerin kabul edilemez olduğunu belirtti.
AYM’ye Bireysel Başvuru: Sonuç İfade Özgürlüğü Lehine
Bu süreçlerin ardından Kemal Kılıçdaroğlu, Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuruda bulundu. AYM, başvuruyu değerlendirdikten sonra Kılıçdaroğlu’nun ifade özgürlüğünün ihlal edildiğine hükmetti ve 30 bin TL manevi tazminat ödenmesine karar verdi. Mahkeme, kararında eleştirinin, özellikle siyasi bağlamda değerlendirildiğinde, sert ve rahatsız edici dahi olsa korunması gerektiğini vurguladı.
AYM’nin Gerekçeli Kararı: Eleştiri Hakkı ve Değer Yargısı
Anayasa Mahkemesi, gerekçeli kararında Kılıçdaroğlu’nun ifadelerinin eleştiri niteliğinde olduğunu ve kişisel saldırı amacı taşımadığını belirtti. Ayrıca, siyasi tartışmaların doğası gereği daha sert eleştirilere açık olması gerektiğine dikkat çekti. Mahkeme, özellikle siyasette, karşıt görüşlerin şok edici veya kırıcı olabileceğini ancak bunların da ifade özgürlüğü kapsamında değerlendirilmesi gerektiğini vurguladı.
Özetle Anayasa Mahkemesi'nin verdiği bu karar, ifade özgürlüğünün sadece kabul edilen ve zararsız düşüncelerle sınırlı olmadığını, siyasette daha geniş bir tolerans gösterilmesi gerektiğini net bir şekilde ortaya koyuyor. Eleştiri hakkı, demokrasinin temel taşlarından biri olsa da, hakaret boyutuna varmadan yapılması gerektiği de göz önünde bulundurulmalı.
