Türk Devletleri Teşkilatı tarafından kurulan Türk Dünyası Ortak Alfabe Komisyonu, 34 harften oluşan "Ortak Türk Alfabesi" önerisi üzerinde anlaşmaya vardı. Bu gelişme sonrası Türkiye'de alfabe değişikliği yapılacak mı sorusu gündeme geldi. Konuyla ilgili merak edilen detayları Türk Dil Kurumu (TDK) Başkanı Prof. Dr. Osman Mert açıkladı.
Ortak Türk Alfabesi Nedir? Neden Gündeme Geldi?
Türk Dünyası Ortak Alfabe Komisyonu, 9-11 Eylül tarihlerinde Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de bir araya gelerek Ortak Türk Alfabesi üzerinde mutabakata vardı. Bu komisyon, Türk Devletleri Teşkilatı tarafından oluşturulan resmî bir yapı olarak, Türk dillerindeki alfabe farklılıklarını gidermeyi amaçlayan önemli bir adım attı. 34 harften oluşan bu alfabe taslağı, Türk dünyasının lehçeleri arasında uyumu artırmayı hedefliyor.
TDK Başkanı Prof. Dr. Osman Mert, bu projenin aslında çok eskiye dayandığını belirterek, “Ortak Türk Alfabesi, 1926’dan beri hafızalarda olan, uygun zemin ve zamanı bekleyen bir projeydi” dedi. Bu cümleyle, alfabe birliği çalışmalarının tarihi kökenine dikkat çekti.
Alfabe Değişikliği Türkiye’yi Nasıl Etkileyecek?
Türkiye’deki mevcut alfabenin değişip değişmeyeceği ise en çok merak edilen konular arasında yer aldı. Prof. Dr. Mert, bu konuda şu açıklamayı yaptı: “Türkiye ve Azerbaycan’da mevcut alfabede bir değişiklik olmayacak. Diğer lehçelerle ortak olan 29 harfi kullanmaya devam edeceğiz.” Bu açıklamayla birlikte, Türkiye'de alfabe değişikliği yapılmayacağını net bir şekilde belirtti. Yani, mevcut 29 harften oluşan Türk alfabesi aynı şekilde kullanılmaya devam edilecek.
Ortak Türk Alfabesi Neden Önemli?
Türk Devletleri arasında dil birliği oluşturmak amacıyla kurulan bu komisyon, tarihi bir adım atmış oldu. 34 harfli alfabe önerisi, Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekistan gibi ülkelerin mevcut alfabelerindeki harflerin toplamı olarak tasarlandı. Ancak, bu bir “ortak alfabe” değil, yalnızca bir “harf listesi” niteliğinde. Her lehçe kendi ihtiyaçlarına uygun olan harfleri kullanacak ve ortak harfler değiştirilmeyecek. Bu da dil farklılıklarını koruyarak birlik sağlanmasını amaçlıyor.
Prof. Dr. Osman Mert, bu süreci şu sözlerle özetledi: "Bu, herhangi bir lehçenin kullanacağı bir alfabe değil. Çerçeve alfabe, yani bütün lehçelerin kullanacağı harflerin toplamından oluşan bir harf listesi."
Geçmişte Yapılan Alfabe Çalışmaları
Ortak alfabe konusundaki çalışmaların kökleri oldukça eskiye dayanıyor. Türkoloji Kongresi’nin 1926 yılında Bakü’de düzenlenmesinin ardından, 1991 yılında Marmara Üniversitesi’nde bir alfabe çalıştayı düzenlendi. Bu çalıştayda da 34 harf üzerinde uzlaşıya varılmıştı. Ancak o dönemde bu gelişmenin resmi bir niteliği yoktu.
İlk resmî adım, iki yıl önce Türk Devletleri Teşkilatı bünyesinde atıldı. Ortak alfabe konusu, Bursa’da düzenlenen bir toplantıda masaya yatırıldı ve bu toplantı sonrasında Türk Dünyası Ortak Alfabe Komisyonu kuruldu. Komisyonun ilk toplantısı Kazakistan’ın başkenti Astana’da, ikinci ve üçüncü toplantıları ise Bakü’de gerçekleştirildi.
Alfabe Birliği İçin Üç Temel İlke
Prof. Dr. Mert, alfabe konusunda uzlaşılan üç temel ilkenin önemini vurguladı. Bunlar:
- Anlam ayırt edici seslerin işaretlenmesi: Her harfin belirli bir ses karşılığı olmalı ve bu sesler, anlam farkı yaratmalı.
- Aynı seslerin aynı işaretlerle gösterilmesi: Aynı seslerin, tüm Türk lehçelerinde aynı harfle yazılması hedefleniyor.
- Her lehçenin kendine özgü ses farklılıklarının dikkate alınması: Bu ilke, lehçeler arasındaki ses farklılıklarını göz önünde bulundurarak esnek bir alfabe oluşturmayı amaçlıyor.
Bu prensipler doğrultusunda Ortak Türk Alfabesi, dil birliğini güçlendirmek için önemli bir araç olarak kabul ediliyor.
Türkiye'de Alfabe Değişecek mi?
TDK Başkanı’nın açıklamalarına göre, Türkiye’de alfabe değişikliği söz konusu değil. Türkiye, mevcut Latin alfabesini kullanmaya devam edecek ve bu konuda yapılan spekülasyonlar gerçeği yansıtmıyor. Prof. Dr. Osman Mert, Türkiye'nin ve Azerbaycan'ın mevcut 29 harfi kullanmayı sürdüreceğini vurgulayarak, "Bu liste, Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekistan'ın alfabelerindeki harflerin toplamıdır" ifadesini kullandı.
TDK Başkanı, 34 harfli listenin bir alfabe olmadığını, yalnızca bir çerçeve harf listesi olduğunu belirtti. Bu listede yer alan harfler, her lehçeye göre farklı şekillerde kullanılacak ve her lehçe sadece ihtiyaç duyduğu harfleri tercih edecek. Türkiye, mevcut 29 harfi kullanmaya devam edecek ve bu anlamda herhangi bir değişiklik yapılmayacak.
Türkiye’de Alfabe Değişikliği Olacak mı?
Özetle TDK Başkanı Prof. Dr. Osman Mert'in yaptığı açıklamalar ışığında, Türkiye’de bir alfabe değişikliği yapılması planlanmıyor. Ortak Türk Alfabesi, yalnızca Türk dünyası lehçelerinin dil birliğini sağlamak amacıyla oluşturulan bir harf listesi niteliğinde. Bu liste, tüm Türk dilleri için ortak bir alfabe sunmuyor, yalnızca her lehçenin ihtiyaçlarına göre kullanabileceği bir çerçeve sunuyor. Türkiye, mevcut 29 harfli Latin alfabesini kullanmaya devam edecek ve bu konuda herhangi bir değişiklik öngörülmüyor.
