Greenpeace Akdeniz, çevre konusunda duyarlı bir sivil toplum kuruluşu olarak, Türkiye’deki hava kalitesi durumunu izliyor. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın ulusal hava kalitesi izleme ağındaki istasyonlardan elde ettiği verileri analiz ederek, 2023 yılında hava kirliliğinin en yoğun olduğu 20 bölgeyi belirledi. Bu bölgeler arasında Gaziantep’ten iki bölgenin de bulunması, kentteki hava kirliliği sorununu gözler önüne serdi.
Türkiye’nin En Kirli Havası İskenderun’da
Greenpeace Türkiye’nin yaptığı analize göre, 2023 yılında Türkiye’nin en kirli havasına sahip bölge, Hatay’ın İskenderun ilçesi oldu. İskenderun’da bulunan ölçüm istasyonunda, yıl boyunca 235 gün PM 10 limit değerinin aşıldığı tespit edildi. PM 10, solunum yoluyla vücuda giren ve sağlık açısından zararlı olan partikül maddelerin ölçümü için kullanılan bir göstergedir. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) standartlarına göre, PM 10’un yıllık ortalaması 20 mikrogram/m3’ü geçmemelidir. Türkiye’de ise bu limit 40 mikrogram/m3 olarak belirlenmiştir.
Türkiye’de Temiz Hava Şehri Yok
Greenpeace Türkiye’nin analiz sonuçları, Türkiye’de hava kirliliği sorununun ne kadar ciddi olduğunu ortaya koydu. Türkiye genelinde, DSÖ standartlarına göre temiz hava şehri olmadığı belirlendi. Türkiye’de hava kirliliğinin en yüksek olduğu 20 bölge şöyle sıralandı:
- İskenderun (Hatay)
- Kadıköy-Göztepe (İstanbul)
- Iğdır Merkez
- Osmaniye Merkez
- Elbistan (Kahramanmaraş)
- Kadirli (Osmaniye)
- Karatay (Konya)
- Nazilli (Aydın)
- Nilüfer (Bursa)
- Kestel (Bursa)
- Merkez Ulupark (Manisa)
- Karatay-Karkent (Konya)
- Akdeniz-İstiklal (Mersin)
- Muş Merkez
- Şahinbey-Beydilli (Gaziantep)
- Hakkari Merkez
- Aydın Merkez
- Batman Merkez
- Şahinbey-GaskiD6 (Gaziantep)
- Denizli Merkez
İstanbul ve Diğer Büyük Şehirlerde Kirli Hava Tehlikesi
Greenpeace Türkiye’nin analizine göre, İstanbul’un en kirli 10 ilçesinde yaşayan yaklaşık 4,6 milyon insan, 2023 yılında ulusal standartlara göre kirli hava soludu. Özellikle Göztepe’de 222 gün boyunca kirli hava solunması, İstanbul’un hava kirliliği sorununu vurguladı. Ankara’nın havası en kirli ilçesi Altındağ oldu. İzmir’de ise PM 10’un yıllık ortalaması ulusal yönetmelikte belirlenen limitin üstünde çıktı.
Gaziantep’te Hava Kirliliği Alarmı
Greenpeace Türkiye’nin açıkladığı listede, Gaziantep’ten iki bölgenin de yer alması, kentteki hava kirliliği sorununu gözler önüne serdi. Şahinbey-Beydilli ve Şahinbey-GaskiD6 bölgeleri, Türkiye’de hava kirliliğinin en yüksek olduğu 20 bölge arasında 15. ve 19. sırada yer aldı. Bu bölgelerde yaşayan insanların, sağlıklı bir hava soluyamadığı anlaşıldı.
Hava Kirliliği Ölümlere Neden Oluyor
Hava kirliliği, dünya genelinde dakikada 13 insanın ölümüne yol açan bir çevre sorunu olarak karşımıza çıkıyor. DSÖ’ye göre, hava kirliliği nedeniyle her yıl yaklaşık 7 milyon insan hayatını kaybediyor. Greenpeace İklim ve Enerji Uzmanı Gökhan Ersoy, Türkiye’de hava kirliliğinin ölüme yol açan riskler arasında beşinci sırada yer aldığını açıkladı. Ersoy, özellikle fosil yakıtların sorumlu olduğu hava kirliliğinin, Türkiye’de ciddi sağlık sorunlarına neden olduğunu belirtti.
Hava Kirliliğiyle Mücadele İçin Çağrı
Greenpeace Türkiye, hava kirliliğiyle mücadele etmek için fosil yakıtlardan uzaklaşılması gerektiğini vurguladı. Ersoy, “Fosil yakıt merkezinde şekil alan ısınma, ulaşım ve sanayi politikalarımız kentlerimizi kirlilik kapanına çeviriyor ve temiz hava hakkımızı gasbetmeye devam ediyor.” dedi. Ersoy ayrıca, yönetmelikte yer alan ‘Koruma Bölgesi’ mekanizmasının, hava kirliliğini önlemede etkili bir araç olduğuna dikkat çekerek, “Havanı Koru” kampanyası kapsamında düzenli limit aşımlarının olduğu ilçelerde koruma bölgeleri ilan edilmesini talep etti.
Gaziantep’te Hava Kirliliğiyle Mücadele İçin Neler Yapılmalı?
Greenpeace Türkiye’nin açıkladığı liste, Gaziantep’te hava kirliliğiyle mücadele etmenin ne kadar önemli olduğunu gösteriyor. Gaziantep’te yaşayan insanların, sağlıklı bir hava soluyabilmesi için, hem yerel hem de merkezi yönetimlerin, hem de sivil toplum kuruluşlarının ve vatandaşların ortak sorumluluk alması gerekiyor. Gaziantep’te hava kirliliğiyle mücadele için şu adımlar atılabilir:
- Fosil yakıtlardan yenilenebilir enerji kaynaklarına geçiş yapılmalı. Gaziantep’te ısıtma, ulaşım ve sanayi sektörlerinde fosil yakıtların kullanımı azaltılmalı ve güneş, rüzgar, biyokütle gibi temiz ve yenilenebilir enerji kaynaklarına yatırım yapılmalı.
- Toplu taşıma ve bisiklet kullanımı teşvik edilmeli. Gaziantep’te ulaşımda bireysel araç kullanımı azaltılmalı ve toplu taşıma, yaya ve bisiklet ulaşımı geliştirilmeli. Toplu taşıma araçları elektrikli veya hibrit olmalı. Bisiklet yolları, bisiklet park yerleri ve bisiklet paylaşım sistemleri yaygınlaştırılmalı.
- Sanayi tesislerinin emisyonları kontrol edilmeli. Gaziantep’te sanayi tesislerinin hava kirliliğine katkısı azaltılmalı ve emisyon standartları uygulanmalı. Sanayi tesislerinin çevreye zarar vermeden üretim yapmaları için gerekli teknolojik dönüşümler sağlanmalı.
- Hava kalitesi izleme ve raporlama sistemi iyileştirilmeli. Gaziantep’te hava kalitesi izleme istasyonlarının sayısı ve kapasitesi artırılmalı ve hava kalitesi verileri anlık olarak kamuoyuyla paylaşılmalı. Hava kirliliği seviyesine göre uyarı ve önlem planları hazırlanmalı ve uygulanmalı.
- Koruma bölgeleri ilan edilmeli. Gaziantep’te hava kirliliğinin düzenli olarak limit değerlerin üstüne çıktığı bölgelerde, yönetmelikte yer alan ‘Koruma Bölgesi’ mekanizması devreye sokulmalı ve bu bölgelerde hava kirliliğini azaltacak tedbirler alınmalı.
Hava Kirliliğiyle Mücadelede Toplumsal Duyarlılık Önemli
Greenpeace Türkiye’nin açıkladığı liste, hava kirliliğiyle mücadelede sadece devletin veya belediyelerin değil, tüm toplumun sorumluluk alması gerektiğini gösteriyor. Hava kirliliği, insan sağlığını, iklimi ve ekosistemleri tehdit eden bir çevre sorunu olarak karşımıza çıkıyor. Bu sorunla başa çıkmak için, hem bireysel hem de toplumsal düzeyde duyarlılık ve bilinç geliştirilmeli. Hava kirliliğiyle mücadelede toplumsal duyarlılık için şu adımlar atılabilir:
- Hava kirliliği konusunda bilgi edinilmeli. Hava kirliliğinin nedenleri, etkileri ve çözüm yolları hakkında bilgi sahibi olmak, hava kirliliğiyle mücadelede önemli bir adımdır. Hava kirliliği verilerini takip etmek, hava kirliliğiyle ilgili haberleri okumak, hava kirliliğiyle ilgili kampanya ve etkinliklere katılmak, hava kirliliği konusunda bilgi edinmenin yollarıdır.
- Hava kirliliğine karşı ses çıkarılmali. Hava kirliliği, temiz hava hakkımızı ihlal eden bir sorundur. Bu soruna karşı ses çıkararak, yetkilileri ve karar alıcıları harekete geçirmek, hava kirliliğiyle mücadelede etkili bir yöntemdir. Hava kirliliğine karşı dilekçe yazmak, imza toplamak, sosyal medyada paylaşmak, protesto etmek, hava kirliliğine karşı ses çıkarmanın yollarıdır.
- Hava kirliliğini azaltacak davranışlar sergilenmeli. Hava kirliliğine katkıda bulunan davranışlardan kaçınmak ve hava kirliliğini azaltacak davranışlar sergilemek, hava kirliliğiyle mücadelede bireysel sorumluluk almanın göstergesidir. Isınma, ulaşım ve tüketim alışkanlıklarımızı gözden geçirmek, enerji tasarrufu yapmak, yenilenebilir enerji kaynaklarını desteklemek, toplu taşıma veya bisiklet kullanmak, atık yönetimine dikkat etmek, hava kirliliğini azaltacak davranışların örnekleridir.
Özetle hava kirliliği, Türkiye’nin ve Gaziantep’in en önemli çevre sorunlarından biri olarak karşımıza çıkıyor. Hava kirliliğinin nedenleri, etkileri ve çözüm yolları hakkında bilgi sahibi olmak, hava kirliliğiyle mücadelede ilk adımdır. Hava kirliliğine karşı ses çıkararak, yetkilileri ve karar alıcıları harekete geçirmek, hava kirliliğiyle mücadelede ikinci adımdır. Hava kirliliğini azaltacak davranışlar sergileyerek, bireysel ve toplumsal sorumluluk almak, hava kirliliğiyle mücadelede üçüncü adımdır. Hava kirliliğiyle mücadelede toplumsal duyarlılık, temiz hava hakkımızı korumak için gereklidir.
