Atmosfere yayılan kükürt dioksit, azot dioksit ve karbondioksit gazlarının kimyasal dönüşümlerden geçtikten sonra bulutlardaki su damlacıkları tarafından emilmesi ile oluşur. Daha sonra bu damlacıklar yeryüzüne yağmur, kar gibi yollarla düşerler. Bu toprağın asitlik miktarını arttırır ve tatlı su kaynaklarının kimyasal dengesini bozar. Havadaki tipik çap konsantrasyonunda oluşan yağmurun pH'ı 5.6 civarındadır. Bu yüzden pH'ı 5.6'nın altındaki yağmur asit yağmuru olarak nitelendirilir. Ama doğal asit kaynakları yüzünden yağmurun pH'ı zaten 4.5 ile 5.6 arasında değiştiği için 5.0'ın altı daha doğru bir ölçü olarak nitelendirilebilir. Asit yağmuru akarsuların zehirlenmesi ve yüksek irtifalardaki ormanların zarar görmesinin başlıca sebeplerindendir. Daha çok Endüstriyel faaliyetlerin ve enerji tüketiminin fazla olduğu Çin, ABD, Rusya gibi ülkelerde görülür.
Özellikle büyük şehirlerin kirli havasının çevreye zararlı etkileri olduğu 17. yüzyıldan beri bilinse de asit yağmurları terimi ancak 19. yüzyılın ikinci yarısından sonra kullanılmaya başlandı. Asit yağmurlarının bilimsel çalışmalara konu olmasıysa 1960’lardan sonradır. Asit yağmurları hem doğal süreçler sonucunda hem de insan etkinlikleri sonucunda meydana gelebilir. Günümüzde özellikle Avrupa, Kuzey Amerika ve Asya’nın çeşitli bölgelerinde sıklıkla asit yağmurları görülüyor. Sıvıların asitliğini tanımlamak için pH adı verilen bir ölçek kullanılır. Bu ölçeğe göre asitlerin pH’ı 7’den küçük bazların pH’ıysa 7’den büyüktür. Ne asidik ne de bazik olsan saf suyun pH’ı ise 7’dir. Bir maddenin pH değeri ne kadar düşükse madde o kadar asidiktir. Esasen temiz yağmur suları da asidiktir. Çünkü havadaki su buharı (H2O) ve karbondioksit (CO2) tepkimeye girerek bir zayıf asit olan karbonik asidi (H2CO3) oluşturur. Temiz yağmur sularının pH’ı 5,7 ile 7,0 arasındayken asit yağmurlarının pH’ıysa 5,7’den daha düşüktür. Asit yağmurlarının meydana gelmesine sebep olan en önemli gaz sülfür dioksittir (SO2). Bu gaz atmosfere karıştıktan sonra çeşitli tepkimeler sonucunda sülfürik aside (H2SO4) dönüşür. Asit yağmurlarında bulunan bir diğer asitse nitrik asittir (HNO3). Asit yağmurlarının meydana gelmesine sebep olan doğal süreçlerin başında volkanik etkinlikler gelir. Volkanlardan yayılan gaz ve toz bulutlarındaki çeşitli maddeler, atmosferde asidik gazların oluşmasına sebep olur. Örneğin Poás Volkanı’nın çevresinde pH’ı 2 civarında olan asit yağmurları görülüyor. Atmosferde nitrik asidin oluşmasına sebep olan doğal süreçlerin başındaysa yıldırımlar gelir. Günümüzde meydana gelen asit yağmurlarının sebebi, doğal süreçlerden daha çok insan faaliyetleridir. Fabrikaların ve motorlu araçların atmosfere saldığı, içeriğinde sülfür ve azot bulunan bileşikler asit yağmurlarına sebep olur. Örneğin termik santrallerde elektrik üretimi sırasında atmosfere salınan gazlar, asit yağmurlarının en önemli sebeplerindendir. Asit yağmurlarının hem canlı hem de cansız varlıklar üzerinde önemli etkileri vardır. Örneğin pH 5’in altına düştüğü zaman balıklar ölmeye başlar. Ayrıca mercanların kireçtaşından oluşan iskeletleri asidik sularda çözünür. Asit yağmurları mermerlerden, kayalardan ve kireç taşından yapılmış binaları ve anıtları da aşındırır.
Hava olaylarına baktığımız zaman birçok farklı olayın yaşandığını rahatlıkla görebiliriz. Bu olaylardan biriside asit yağmurlarıdır. Asit yağmurları birçok nedenden dolayı oluşabilir ve farklı özellikleri bulunmaktadır. Asit yağmurlarına neden olan gazlar nelerdir ve hangileridir? Asit yağmurlarını oluşturan gazların isimleri nelerdir? İşte, merak edilen tüm detaylar.
ASİT YAĞMURLARINA NEDEN OLAN GAZLAR NELERDİR VE HANGİLERİDİR?
Asit yağmuruna neden olan gazlar, günümüzde sürekli olarak her alanda gelişmeler olduğu görülmektedir. Bu gelişmeler arasında; yeni fabrikalar açılması, motorlu taşıtların kullanımının artması, santraller kurulması ve bunlara benzer unsurlar gelmektedir. Birçok neden bir araya geldikten sonra farklı hava olayları ile karşılaşılmaktadır. Bunlardan biriside asit yağmurları olarak bilinmektedir.
Asit yağmurlarına karbonmonoksit, hidrokarbon, azot dioksit ve kükürt dioksit başta olmak üzere çeşitli gazlar neden olmaktadır.
Asit yağmuru, atmosferde olan asidik kimyasalların çiğ, yağmur, sis, kar ve kuru parçacıklar halinde yeryüzüne düşmesi ile ortaya çıkmaktadır. Tabi içerisinde azot ve kükürt bulunduran bu yağışlar çeşitli sıkıntılara yol açabilmektedir. Özellikle canlıların yaşamı asit yağmurları ile sıkıntıya girebilmektedir.
Atmosfer tabakasında azot dioksit ve kükürt dioksit gibi gazlar kimyasal tepkime ile sülfirik asit ve nitrik asidi ortaya çıkarmaktadır. Ardından gaz bulutlarının su haline dönüşmesi ile yağış gerçekleşir. Bu yağışlar kar, yağmur ve bunlara benzer doğa olaylarını kapsamaktadır. Asit yağmuru olarak gerçekleşen yağış yeryüzünde ciddi sıkıntılara yol açmaktadır. Toprağın dengesi bozulmakla birlikte tatlı su kaynakları da bu durumdan zarar görmektedir.
Havada oluşan su damlalarının genel olarak pH değeri 5.6'dır. Bu değer altında gerçekleşen yağışlar asit yağmurları olarak bilinmektedir. Asit yağmurlarının gerçekleşmesi ile ormanlar ve akarsular ciddi derecelerde zarar görmektedir. Bu zarar sonucunda canlıların yaşamı tehlikeye girebilir. Bu yüzden doğayı kirletmemek ve önlem almak gerekmektedir.
Özellikle birçok fabrikadan doğaya karşı zehirli gazlar gitmektedir. Gerekli olan aparatlar ve diğer önlemler alınmadığı için bu gazlar çıkmaktadır. Bundan dolayı doğayı kirletmemek ve zehirli gazların yayılmasını önlemek gerekir. Yaşadığımız dünyayı koruyarak asit yağmurlarını azaltabiliriz.
